SPERM DONDURARAK SAKLAMA İŞLEMİ NEDİR?

Sperm hücrelerini bazı durumlarda daha sonra kullanılmak üzere saklamanız gerekir. Bir ürolog ve üroonkolog olarak bazı hastalarım için nadir olmayan bir sıklıkla başvurduğum bir yöntem sperm dondurma(kryoprezervasyon).

Peki sperm dondurma yöntemi kimler için uygulanabilir?

Testisleri tümör veya travma nedeniyle hasar görmüş veya alınmış kişilerde,
Kemoterapi gibi testise ve sperm hücresine zarar verme ihtimali olan tedaviler öncesinde,
Azospermi yani menide hiç spermi olamayan veya çok az spermi olan(ağır oligospermi) olan erkeklerde,
Çocuk sahibi olmak istemeyen ve sperm kanallarını Vazektomi adı verilen ameliyat ile bağlatacak kişilerde ileride çocuk isteme ihtimali nedeni ile,
Varikosel(testis damarlarının varisleşmesi) gibi ilerde kısırlığa yol açma eski olan hastalıklarda bu yöntemi kullanıyoruz.
Askerlik gibi tehlikeli mesleklerde erkek partnerin ölümünden sonra kadının çocuk istemesi ihtimali

Hepimizin şu soruları sorduğunuz duyar gibiyim:

Peki sperm saklama-dondurma nasıl yapılıyor? Ne kadar sağlıklı kalabiliyor? Türkiye’de yasal mı?

Testis tümörü ve testis ameliyatı olan hastalarda çocuk isteği ve sperm saklama

Ahmet bey muayenehaneme ilk geldiğinde testiste kitle saptanmış sonucu da kötü huylu(testis kanseri) çıkmıştı. Hastalık karnına yayılmış ve 2. Evreye geçmişti. Zaten bir testisi alınmış olan hastamıza kemoterapi ve sonrasında karın bölgesinden ameliyat önerilmişti. Araştırmaları sonrası benim fikrimi almak için gelmişlerdi. Yanında anne ve babası, erkek kardeşi ve nişanlısı Zeynep hanım vardı.

Meslek hayatımda en önemsediğim hasta gruplarından biri de Ahmet beyin durumunda olan hastalar. Zira aslında doğru tedavi ile bu hastamıza %99 gibi bir çok yüksek oranda kanserde kurtarmak mümkün. Fakat kanseri tedavi ederken ilgilenmem gereken o kadar çok başka faktör var ki:

Kanser tedavisi ve takibi
Cinsel fonksiyonların takibi ve olası bozukluların tedavisi
İleride çocuk yapabilir mi? Kısırlık bir sorun mu? Olası cevaplar ve tedaviler
Bozulan erkeklik algısı ile ilgili öneriler
Tüm ailenin soruların cevap verme ve psilokojik durumlarını yönetme(zira hastanın psikolojisini de etkiler)
Kardeşlerde bu hastalığın genetik alt yapısı ile ilgili riskleri anlatma
Nişanlısının “ileride çocuk olur mu?” ve “erkeklik fonksiyonları bozulur mu?” gibi evliliklerini etkileme ihitimali olan sorularına cevap verme

Gördüğünüz gibi sadece hastalık tedavisi değil tüm yönleri ile hasta ve çevresine tedavi ve doğru bilgilendirme yapmak benim görevim. Ahmet bey ve ailesinin sorunlarına ileride de değineceğim ama bu bölümde sperm ile ilgili sorularına verdiğim cevap ve yaklaşımı anlatmak isterim.

Anne, baba ve kardeşlerine kibarca odadan çıkmalarını rica eden Ahmet bey daha sonra nişanlısı ile beraber bana 6 ay içinde evleneceklerini ve çocuk sahibi olmak istediklerini söylediler. Sonra da şu soruları sordular:

“Kemoterapi spermlerimi bozar mı? Öncesinde sperm saklamak gerekir mi? Sperm saklarsak ne kadar süre saklanır ve ileride sperm bozulur mu ve bebeğe zarar verir mi? Sperm saklamazsak kemoterapi sonrası ne zaman çocuk yapabiliriz?

Ben de her ikisine tedavi sürecini anlattım. Öncelikle kemoterapi alması gerektiğini ve sonrasında yüksek ihtimal karın bölgesinden robotik cerrahi ile ameliyat olacağını anlattım.

Ben kendi adıma Kemoterapi, radyoterapi gibi spermin yapısını kalıcı olarak bozabilen tedavilerin öncesinde (testis tümörleri, lösemi, lenfoma gibi) sperm saklama-dondurma öneriyorum Zaten testis tümörlü ve lenfomalı hastaların %60’ında sperm sayısı ciddi düşük (oligospermi) olarak görülebilmekte. Ahmet Bey’in durumundaki gibi Bu düşük spermli hastalarda bir de kemoterapi veya radyoterapi uygulanırsa en az 6 ay ama bazen 4-5 yıla kadar süren sperm problemleri kalabiliyor.

Bu durumu Ahmet bey için yaptığım gibi, tüm hastalarıma bana ilk geldiklerinde daha tedaviye başlamadan anlatırım. Zira böyle bir durumun bilinmesi, hastanın bilgilendirilmesi ve tedavi şeklinin belirlenmesi açısından önem taşımakta. Böyle bir hastadan tedavi öncesi sperm örneği alınarak spermlerin dondurulması gelecekteki fertilitenin korunması açısından önem taşımakta. Tüm bunları Ahmet bey ve nişanlısına anlatarak sperm saklama merkezine yönlendirdim. Doğru yöntemler ve iyi merkezlerde yapılan sperm saklama ile çok uzun yıllar spermler sağlıklı bir şekilde kalır. Sonrasında hasta doğal yollardan çocuk yapmakta başarısız olursa bu saklanan spermler yıllar sonra bile labaratuvardan alınarak tüp bebek yöntemiyle çocuk sahibi olunabilir ve bu bebekler tamamen normal bebekten farksızdır. Eğer kemoterapi sonrası çocuk yapmak isteniyorsa hastalarıma önerim en az 1 yıl beklemeleri şeklinde olmakta.

Sperm dondurarak saklama (Kriyoprezervasyon) yasal durum nedir?

Ülkemizde 2014 yılında yayınlanan yönetmelik (30.09.2014 Resmi Gazete sayi: 29135) ile şu durumlarda yumurta dondurma işleminin uygulanması yasal olarak mümkün hale gelmiştir.

Erkeklerde üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanmasını gerektiren tıbbi zorunluluk halleri şunlardır;

a) Cerrahi yöntemlerle sperm elde edilmesi halinde,
b) Kemoterapi ve radyoterapi gibi gonad hücrelerine zarar veren tedaviler öncesinde,
c) Üreme fonksiyonlarının kaybedilmesine yol açacak olan ameliyatlar (testislerin alınması ve benzeri) öncesinde,

ç) Çok az sayıda sperm olması (kriptozoospermi) durumunda.

Yine aynı yönetmeliğe göre “üreme hücreleri ve gonad dokuları, bu materyallerin güvenliği açısından verici adaya ait DNA analizi ile birlikte saklanır. Yukarıda belirtilen tıbbi zorunluluklar nedeniyle sperm veya testis dokusunun saklanması durumunda, dondurulma tarihinden itibaren 90 gün içinde DNA analizi aranmaz.